Bourgondisch gezond oud worden, een utopie?

Bourgondisch leven staat voor genieten: sfeervol tafelen en samen de tijd nemen om te eten, te drinken en te ontspannen. De term gaat terug tot de hertogen van Bourgondië, vertelt bio-ingenieur en doctor Eric De Maerteleire gepassioneerd. Zij brachten in de 15e eeuw luxe en rijkdom naar de Lage Landen. Hun legacy? De Vlaming werd Bourgondiër en leerde zichzelf zorgeloos van het leven profiteren – toch als het zijn maag en zintuigen betrof. 

Die vrije interpretatie van het Bourgondisch genieten hakte stevig in onze algemene fysieke paraatheid. Volgens cijfers van Sciensano heeft bijna de helft van de Belgen overgewicht. Bij 65-plussers loopt dat aantal op tot 7 op 10. Alarmerend is dat 9 op de 10 van de 65-plussers kampt met abdominale obesitas, het ‘buikje’, en de gezondheidsrisico’s die hieraan verbonden zijn. “Ons voedingspatroon is ontwricht”, stelt Eric De Maerteleire, die verschillende boeken schreef over de rol van voeding in het verouderingsproces. “We zouden dagelijks 300g groenten moeten eten, maar de gemiddelde Belg haalt amper de helft. Slechts 9% eet de aanbevolen 250g vers fruit. Anderzijds verorberen we massaal ultrabewerkte voedingsmiddelen en kant-en-klare producten. Met hun hoge gehaltes aan vet, suiker, zout en additieven zijn die een plaag voor onze gezondheid. ”  

De ware Bourgondiër  

Lekker Bourgondisch eten kan nochtans op een perfect gezonde manier, klinkt het. Het komt erop aan om de juiste keuzes te maken. “Heerlijk gezonde bourgondische gerechten zijn de beroemde escargots, de bœuf Bourguignon of de Pôchouse bouillabaisse. Je vindt kookboeken vol van die verrukkelijke, gezonde gerechten. Bereid ze op je gemak, nodig vrienden uit, tafel in stijl en drink er een glaasje wijn bij. Waarom niet?”  

Wie een mediterraan voedingspatroon als basis neemt, investeert op een aangename en doeltreffende manier in zijn gezondheid, stelt De Maerteleire. “De mediterrane keuken bouwt op authentieke producten en grondstoffen, veel groenten en fruit, kruiden, specerijen, vette vis en magere vlees- en zuivelproducten. Gezellig samen eten staat centraal.” Ook van het AHEI-dieet en het DASH-dieet is de wetenschapper fan. “De nadruk ligt op volle granen, gezonde vetten en een beperkte hoeveelheid rood vlees, suiker en verzadigde vetten. Eigenlijk zijn dit geen echte diëten, maar eetpatronen die relatief makkelijk en lang vol te houden zijn. Het gaat om het doorbreken van ongezonde, vastgeroeste gewoontes.” 

Bewegen met plezier 

In de zogenaamde ‘blauwe zones’ op de wereldkaart, waar mensen op een gezonde manier hoge leeftijden bereiken, zijn die goede gewoontes een vanzelfsprekende routine. De 9 leefregels die bewoners daar volgens onderzoekers gemeenschappelijk hebben, de Power9, hebben betrekking op voeding, beweging, sociale contacten, zingeving en ontspanning. Beweging en sociale interactie zijn natuurlijke gezondheidsboosters, bevestigt Luc Lipkens van Gezond Leven. “Tegenwoordig weten de meeste mensen wel dat voldoende bewegen goed is voor hun gezondheid, zowel fysiek als mentaal. Uit de preventiebarometer blijkt dat een meerderheid van de 65-plussers het komende jaar meer wil bewegen.”  

De redenen zijn divers. Mensen sporten om hun gezondheid op peil te houden, omdat ze er persoonlijk plezier aan beleven en omdat ze het belangrijk vinden om samen met vrienden actief te zijn. Het genotsaspect in sporten of bewegen is van belang. “We weten immers uit motivationeel-theoretisch onderzoek dat plezier en samenzijn voorname redenen zijn waarom we gedrag langer volhouden. Bovendien stimuleren ze het mentaal welbevinden.” Wie goed in zijn vel zit, kan ook weer makkelijker zijn (beweeg)doelstellingen bereiken, vervolgt Lipkens. En elke stap telt. “Ga te voet naar de bakker, laat de hond van je dochter uit, ga tuinieren of fietsen langs een kunstroute of organiseer een wekelijkse avond wandelvoetbal met vrienden. Er komt trouwens meer en meer bewijs dat lichte inspanning gezondheidsvoordelen met zich meebrengt. Gewoon al minder stilzitten heeft een belangrijke impact.”  

Slapen om wakker te blijven 

Voor het herstel van lichaam en geest is daarnaast een gezonde slaaphygiëne essentieel, zegt slaaponderzoeker dr. Julie Vanderlinden. “Vanaf de leeftijd van 50 jaar neemt de slaapkwaliteit en -kwantiteit vaak af. Dit kan resulteren in meer tijd in bed, maar minder effectieve slaap. Slechte slaap kan leiden tot concentratieproblemen, geheugenverlies, en een verhoogd risico op neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer.” Er is groeiende aandacht voor slaap als een cruciaal onderdeel van gezond ouder worden, weet dr. Vanderlinden. Toch zijn er nog veel onduidelijkheden over een goede nachtrust. “Veel mensen richten zich uitsluitend op de hoeveelheid slaap die ze krijgen, zonder aandacht te besteden aan de kwaliteit van hun slaap. Goede slaapkwaliteit focust naast voldoende slaapduur op minder onderbroken nachtrust en op een uitgerust en energiek gevoel bij het ontwaken.”  

Volkswijsheden over slaap mogen met een korrel zout genomen: een slaapmutsje is niet bevorderlijk voor de nachtrust en de uren slaap voor middernacht tellen niet dubbel. “Wat wel helpt zijn een gezonde voeding, regelmatige fysieke activiteit, vooral van matige intensiteit, regelmatige bedtijduren, deelname aan sociale activiteiten en een bewust stressmanagement.” Ook een dutje kan wonderen doen voor je concentratie, alertheid en humeur, tipt de onderzoeker. “Best hou je die siësta kort, tussen de 20 à 30 minuten, en doe je hem vroeg op de middag.” En na wat onkruid trekken, een uurtje petanque met vrienden en een lichte avondmaaltijd experimenteer je met ontspanningstechnieken als mindfulness, bewuste ademhalingsoefeningen en stretchoefeningen. Slow living à la française, quoi.  ☉