Incident Response Plan

Een cyberincident blijft zelden op een goed moment. Toch maakt niet het incident zelf, maar wel je aanpak het verschil. Samen met Levi Nielvelt, Policy Lead bij Beltug*, vatten we samen hoe een doordacht Incident Response Plan organisaties helpt om snel, doeltreffend en met duidelijke communicatie op digitale crisissen te reageren.

Stap 1 · Voorbereiding

Een goed Incident Response Plan start met duidelijke procedures, verantwoordelijkheden en awareness. Breng de belangrijkste data – je crown jewels – en bedrijfsprocessen in kaart, stel een crisisteam samen en bepaal alternatieve communicatiekanalen buiten de IT-infrastructuur. Voorzie juridische bevoegdheden, een contractenluim en doe aan crisiscommunicatie-training. Monitoringtools helpen bij standaardcybersecurity, maar het plannen voor wat er kan misgaan is essentieel. Goede voorbereiding verkort de reactietijd en versnelt de eerste respons.

Stap 2 · Identificatie

Incidenten worden zelden intern ontdekt; vaak signaleert een externe partij het probleem. Zorg dat je incidenten snel herkent via gestructureerde monitoring, loganalyse of meldingen. Maak onderscheid tussen types incidenten (zoals ransomware, datadiefstal, DDoS, CEO-fraude) en schat snel de impact in. Vermijd paniek en valse alarmen: een concrete identificatie bepaalt hoe je erop reageert. Goede afspraken met externe SOC-partners of telco’s zijn vaak cruciaal voor tijdige detectie.

Stap 3 · Inperking (Containment)

De eerste prioriteit is de impact van het incident beperken. Isolatie van getroffen systemen, segmentatie van netwerken en beveiliging van back-ups (bv. volgens het 3-2-1-principe) zijn cruciaal. Zowel kortetermijnacties als langere stabilisatiemaatregelen zijn nodig om verdere schade te voorkomen. Documenteer afgelosten wordt en waarom, want dit geeft houvast voor herstel en nazorg. Een te snelle isolatie zonder containment kan leiden tot herinfectie of dataverlies.

Stap 4 · Eradicatie

Nadat het incident ingeperkt is, moet de oorzaak weg. Dit betekent malware verwijderen, kwetsbaarheden patchen en controleren op persistente toegang (backdoors). Hackers proberen vaak stiekem langdurig controle te houden via verborgen mechanismen. Grondige detectie, eventuele netwerkanalyse is nodig om alle sporen te wissen. Dit vraagt vaak om manuele controle of volledige herinstallatie. Alleen als je zeker weet dat het systeem zuiver is, kan je verder naar herstel.

Stap 5 · Herstel (Recovery)

Zet systemen opnieuw online in een gecontroleerde volgorde, beginnend bij de kerninfrastructuur. Zorg dat systemen volledig functioneren, data intact is en monitoring actief blijft. Stel prioriteiten en zorg dat de bedrijfscontinuïteit vlot moet eerst operationeel zijn om weer te kunnen functioneren. Heropstarten vereist dus afstemmen op achterstallige IT-werkstromen door te voeren. Maar houd rekening met het risico dat herstel pas voltooid is als je zeker bent van stabiliteit.

Stap 6 · Nazorg & Evaluatie

Analyseer na het incident waar het misliep: technisch, organisatorisch en communicatief. Evalueer procedures, beslissingen en interactie met externe partijen. Documenteer het incident, pas policies en trainingen aan, en deel inzichten intern om herhaling te vermijden. Vergeet ook wettelijke rapportageverplichtingen niet (w.o. NIS2, GDPR). Die vereisen melding binnen 24 tot 72 uur en een eindrapport binnen een maand. Een sterk nazorgproces verhoogt veerkracht en versterkt toekomstige respons.

*Beltug is een onafhankelijke platform dat CIO’s en digitale besluitnemers samenbrengt