Te huur, maar niet voor iedereen
De Vlaamse huurmarkt kampt met een ernstig en vaak onzichtbaar probleem: discriminatie. Op basis van afkomst, leeftijd, gezinssituatie, inkomen of handicap worden mensen nog te vaak uitgesloten van de mogelijkheid om een woning te huren. Ontmoedigend voor de vele mensen die onderdak zoeken, maar ook wettelijk verboden voor zij die verhuren.
Sinds maart 2023 is het Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI) door Vlaanderen bevoegd voor alle mensenrechten. Zo behandelt het dus ook meldingen over discriminatie, waarvan de teller vorig jaar op 569 stond. Hoeveel er daarvan specifiek over de huurmarkt gaan is niet zeker, maar dat dit slechts het topje van de ijsberg is wel. Zo vertelt ook Astrid De Bruycker, Schepen van onder meer Gelijke Kansen en Welzijn bij Stad Gent: “De meeste gevallen van discriminatie worden niet gemeld, gewoonweg omdat het vaak om vermoedens gaat die moeilijk hard te maken zijn. Als je bijvoorbeeld een anders klinkende naam hebt of in een rolstoel zit en niet wordt uitgenodigd voor een bezoek wegens ‘reeds verhuurd’, heb je er het gissen naar of dit in werkelijkheid zo is. Ben je dus niet helemaal zeker, zal je ook geen klacht indienen.”
De proef op de som nemen
Om te weten te komen in welke mate discriminatie op de huurmarkt echt plaatsvindt, is het belangrijk dat regelmatig praktijktesten uitgevoerd worden door externe partijen als wetenschappers, middenveldorganisaties en inspecties. De Vlaamse Huurdersbonden, die de belangen van alle huurders in Vlaanderen behartigen en jaarlijks zo’n 18.000 huurders over de vloer krijgen, opperen hier mee voor. “Wij horen nog te vaak verhalen van huurders dat ze ervan overtuigd waren gediscrimineerd te zijn, en om dit te bewijzen een collega of vriend met een Vlaamse naam, een perfect Vlaams accent of zonder rolstoel, contact lieten opnemen met de verhuurder. Die dan plots wel uitgenodigd werd voor een bezoek.”, legt Joy Verstichele, woordvoerder bij de organisatie, uit. “Op zich mag je iemand weigeren als je een betere kandidaat hebt, maar het is wettelijk verboden om iemand te weigeren op basis van een aantal gronden zoals een migratieachtergrond, beperking of inkomensbron. Wij horen jammer genoeg dat dit zowel op de private huurmarkt als bij makelaars nog te vaak voorvalt, en zijn dan ook groot voorstander van grondige praktijktesten.”
Omdat diverse groepen aangaven dat het voor hen heel wat moeilijker is om een eerlijke kans te krijgen op de huurmarkt, voert de Stad Gent al een aantal jaar dergelijke praktijktesten uit. “Deze testen zijn in eerste instantie bedoeld om echt te kunnen objectiveren hoe de situatie er nu voor staat op vlak van gelijke toegang tot de huurmarkt.”, verklaart Astrid De Bruycker. “Wij laten een testpersoon en een controlepersoon kandideren om een woning te bezichtigen, en kijken of ze dezelfde behandeling krijgen. Zo testen we met vreemd klinkende namen, alleenstaande ouders versus gezinnen met kinderen, mensen met een vervangingsinkomen of mensen met een handicap. Doorheen 2022-2023 lieten we zo 2663 praktijktesten uitvoeren met behulp van Levl vzw en professor Pieter-Paul Verhaeghe van VUB.”
De resultaten waren duidelijk: als het gaat over mensen met een migratieachtergrond en mensen die rolstoelgebruikers zijn, is de toegang tot de huurmarkt nog steeds zeer ongelijk. Zo kregen rolstoelgebruikers bij private eigenaars in 23% van de gevallen een negatief antwoord, terwijl de controlepersoon een positief antwoord kreeg. Bij de makelaars liep dat zelfs op tot 39%. “Hallucinante cijfers”, volgens Astrid De Bruycker. “Je zult maar die persoon zijn in een rolstoel die probeert een woning te vinden, en zelfs voor een gelijkvloerse woning vooraf reeds het deksel op de neus krijgt. Dat is compleet onaanvaardbaar en ook niet wettelijk, aangezien we rekening hielden bij de testen met redelijke aanpassingen waarop je recht hebt als persoon met een handicap.”
Voor mensen met een migratieachtergrond lag de discriminatie bij makelaars op 18%, en bij de private eigenaars op 39%. Ook dat is een compleet onaanvaardbare situatie volgens Astrid De Bruycker. “Maar gelukkig was het niet over de hele lijn negatief. Bij dove mensen en alleenstaande moeders werd geen discriminatie vastgesteld. We zagen zelfs dat doven en alleenstaande vaders een licht voordeel leken te hebben.”
Time for change
Dat er iets moet veranderen is duidelijk, en het feit dat steden zoals Gent het aandurven om dit probleem in kaart te brengen is hoopvol. “Het is enorm belangrijk om hier verder over te sensibiliseren en opleiden, zowel bij makelaars als bij private verhuurders. Ik ben ervan overtuigd dat de intentie om te discrimineren er niet altijd is, en dat soms gehandeld wordt uit een bepaalde veronderstelling of onwetendheid. Maar flagrante discriminatie meet je niet af aan de intentie van de persoon die discrimineert, wel aan het effect dat het heeft op de persoon die dezelfde rechten heeft als jij en ik.”, besluit Astrid De Bruycker. Samen met de sector biedt de stad daarom meer vorming of geven ze subsidies aan eigenaars die hun woning toegankelijk willen maken. “Maar als last resort, in gevallen waar discriminatie herhaaldelijk en manifest is, zetten wij ook juridische stappen via de middenveldorganisatie en het BIV. Dit is niet ons einddoel, maar als het nodig is om flagrante discriminatie te doen stoppen onvermijdelijk.”
Dat laatste is iets waar ook Joy Verstichele volledig achter staat: “Als het gaat over discriminatie mag er niet met de fluwelen handschoen gehandeld worden, maar zijn gerechtvaardigde sancties nodig bij herhaalde overtredingen. Een antidiscriminatiebeleid uitrollen met versterkte focus op controle en handhaving zou een topprioriteit moeten zijn, dat vertrekt vanuit een Vlaams kader. Hoe groter de pakkans, hoe sneller discriminatie ook zal afnemen.”
