Biobased bouwen: de sleutel tot een duurzame toekomst voor de bouwsector

Als een van de grootste veroorzakers van CO₂-uitstoot, verantwoordelijk voor zo’n 40% van de wereldwijde uitstoot en 36% van het energieverbruik, moet de bouwsector zich aanpassen om aan de klimaatdoelstellingen van 2050 te voldoen. Deze uitdaging vraagt om innovatieve oplossingen die niet alleen de uitstoot verminderen, maar ook bijdragen aan een circulaire economie. Een van de meest veelbelovende antwoorden op deze uitdaging is biobased bouwen. Dit houdt in dat natuurlijke, hernieuwbare materialen zoals hout, hennep, mycelium en stro worden gebruikt in de bouw. Deze materialen bieden niet alleen ecologische voordelen, maar stimuleren ook innovatie en economische kansen binnen de sector. 

Wat is het? 

Biobased bouwen betekent dat biologische grondstoffen, zoals planten of schimmels, worden gebruikt als basis voor bouwmaterialen. Deze materialen zijn vaak hernieuwbaar, composteerbaar en recyclebaar. Denk bijvoorbeeld aan hout, dat al eeuwenlang in de bouw wordt toegepast, maar in moderne constructies nieuwe functies krijgt dankzij technieken zoals kruislaaghout. Hennep is een ander materiaal dat steeds meer terrein wint, doordat het verwerkt kan worden tot isolatiemateriaal of zelfs betonachtige structuren. Mycelium, een innovatief product op basis van schimmels, kan worden gebruikt voor lichtgewicht bouwstenen die volledig biologisch afbreekbaar zijn. Stro, een restproduct uit de landbouw, is een bijzonder effectieve isolator en een uitstekend voorbeeld van hoe reststromen in de bouw kunnen worden benut. 

De voordelen 

Het gebruik van deze materialen biedt aanzienlijke voordelen voor de duurzaamheid van de sector. Een van de belangrijkste voordelen is de aanzienlijke reductie van CO₂-uitstoot. Waar traditionele bouwmaterialen zoals beton en staal juist veel CO₂ uitstoten tijdens productie, slaan biobased materialen koolstof op tijdens hun groeiproces. Een kubieke meter hout kan bijvoorbeeld tot één ton CO₂ vastleggen. Wanneer deze materialen in gebouwen worden verwerkt, blijft de koolstof langdurig opgeslagen, wat bijdraagt aan het verminderen van broeikasgassen. Bovendien zijn biobased materialen hernieuwbaar en groeien ze in korte tijd terug. Hennep kan binnen vier maanden volledig groeien, wat het een bijzonder efficiënt alternatief maakt voor eindige grondstoffen zoals zand en cement. 

Een ander voordeel van biobased bouwen is dat het bijdraagt aan een gezondere leefomgeving. Veel biobased materialen hebben ademende eigenschappen, wat betekent dat ze vocht kunnen reguleren en schimmelvorming voorkomen. Dit verbetert de luchtkwaliteit in gebouwen en zorgt voor een prettiger binnenklimaat, wat steeds belangrijker wordt naarmate mensen meer tijd binnenshuis doorbrengen. Daarnaast ondersteunen biobased materialen de circulaire economie doordat ze aan het einde van hun levensduur eenvoudig kunnen worden gerecycled, hergebruikt of zelfs gecomposteerd. Dit maakt het mogelijk om afval te minimaliseren en materialen steeds opnieuw in de bouwketen te gebruiken. 

 Innovaties in de praktijk 

Het potentieel van biobased bouwen wordt steeds duidelijker door innovatieve projecten die wereldwijd worden gerealiseerd. In Amsterdam is bijvoorbeeld het circulaire paviljoen van ABN AMRO gebouwd met een combinatie van biobased en hergebruikte materialen. Dit gebouw is ontworpen met het oog op demontage, waardoor de materialen in de toekomst eenvoudig opnieuw gebruikt kunnen worden. Ook de Agrotopia-serre in Roeselare, een innovatief stadslandbouwproject dat deels gebruikmaakt van biobased materialen, is een mooi voorbeeld. De serre combineert glas met een houten draagstructuur, een duurzame keuze die de ecologische voetafdruk aanzienlijk verkleint. Daarnaast heeft Vlaanderen het Circular Bio-Based Construction Industry (CBCI)-project geïnitieerd, een samenwerkingsinitiatief tussen universiteiten, onderzoeksinstellingen en bedrijven om biobased en circulair bouwen te bevorderen. Binnen dit kader worden experimenten uitgevoerd met materialen zoals hennepbeton en mycelium, toegepast in innovatieve demonstratiegebouwen. 

De toekomst 

Toch zijn er ook uitdagingen die overwonnen moeten worden om biobased bouwen op grote schaal te implementeren. Veel bouwprofessionals en opdrachtgevers zijn nog onbekend met de eigenschappen en voordelen van biobased materialen, wat de adoptie van deze technieken vertraagt. Dit benadrukt de noodzaak van kennisdeling, opleidingen en samenwerking binnen de sector. Daarnaast is de productiecapaciteit van biobased materialen momenteel nog onvoldoende om de groeiende vraag aan te kunnen. Opschaling van de productie en infrastructuur is daarom essentieel. Ook de regelgeving vormt een knelpunt. Bouwvoorschriften en normen zijn vaak gebaseerd op traditionele materialen, waardoor biobased alternatieven niet altijd eenvoudig worden goedgekeurd. Aanpassing van deze regels is nodig om innovatie en duurzame keuzes te ondersteunen. 

Ondanks deze uitdagingen is de toekomst van biobased bouwen veelbelovend. Het sluit naadloos aan bij de transitie naar een duurzame en circulaire economie en kan een belangrijke bijdrage leveren aan de reductie van de ecologische voetafdruk van de bouwsector. De toepassing van biobased materialen biedt bovendien kansen voor ondernemers om zich te onderscheiden in een markt die steeds meer waarde hecht aan duurzaamheid. Door te investeren in biobased technieken kunnen bedrijven pionieren en inspelen op de groeiende vraag naar milieuvriendelijke oplossingen. 

Biobased bouwen is niet langer een niche, maar een noodzakelijke stap richting een duurzamere toekomst. Het gebruik van natuurlijke en hernieuwbare materialen helpt niet alleen om de klimaatdoelstellingen te halen, maar draagt ook bij aan een gezondere leefomgeving en een efficiëntere benutting van grondstoffen. Met de juiste visie, samenwerking en investeringen kan biobased bouwen uitgroeien tot een belangrijke pijler van de bouwsector. De transitie vraagt om lef en innovatie, maar biedt tegelijkertijd enorme kansen. Door deze te benutten, kan de bouwsector niet alleen verduurzamen, maar ook bijdragen aan een toekomst waarin mens en planeet centraal staan.